Logo
Contact
spacer
spacer
spacer
twitter
spacer
photo/thumb_349.jpg
photo/thumb_350.jpg
photo/thumb_351.jpg
Bord zoekt boer
19-08-2013
Samen rechtstreeks van de boer je voedsel inkopen is populair. Steeds meer consumenten richten een collectief op. Dat is voordeliger, maar geeft ook het gevoel dat je zelf de regie voert. Weg met al die tussenschakels! In Bussum-Zuid krijgt de Groenteclub de verse waar niet aangesleept.

door Rineke van Houten

'De rucola is op!' Gaby Freij slingert mededelingen luid en duidelijk de garagebox in. 'Let op: de regenboogpeen is niet geleverd!' We zijn met een stuk of zeven vrouwen en één man en hebben als taak meer dan dertig verschillende groentes te wegen, in porties te verpakken en bestellingen voor de leden van de Groenteclub samen te stellen. Kratten tomaten, witlof, asperges, rode batavia sla, bosknoflook en mosterdblad worden over de betonnen vloer geschoven, dozen met tweedehands papieren zakjes raken leger en leger, iemand roept waar de rabarber blijft en er is even discussie of de asperges in plastic (liever niet) of papier (te nat) moeten. We besluiten er een touwtje om te binden. Alle groente die ik oppak om te wegen ziet er uit als een plaatje: glanzend, met heldere kleuren. Het is bijna een sensatie de witte champignons aan te raken, fluwelig, de hoedjes stevig op de steeltjes.
De sfeer in de garagebox is geconcentreerd. Straks komen de leden van het voedselcollectief hun bestelling halen en moet alles klaar zijn. Als buiten op het pad bijna veertig gevulde dozen staan, raadpleegt Gaby bezorgd de buienradar: moet de overkapping worden geïnstalleerd?

Het is woensdagochtend elf uur en twee uur eerder wees niets er nog op dat deze garagebox in een doodgewone straat in Bussum-Zuid in no time zou veranderen in een pop up store voor betaalbare, biologische groente, rechtstreeks van de boer. Elke veertien dagen slepen de initiatiefnemers van de Groenteclub 's ochtends vroeg lege kratten, weegschalen, inpakmateriaal, een oude kassa en thermoskannen met koffie naar de box. Ze wachten tot de witte Transitbus uit de Noordoostpolder de oprit opdraait en laden met andere vrijwilligers de kratten groente uit. Tussen twaalf en twee komen de klanten: zij zijn lid van de Groenteclub en mogen daarom elke twee weken een bestelling plaatsen via de website. Ze betalen tien procent bovenop de inkoopprijs en rekenen ter plekke af.
'Nee', antwoordt Barbara Bolt beslist als ik opmerk dat het net een winkel is. 'Dat zijn we per se niet. De Groenteclub is een coöperatief initiatief. In plaats van dat ikzelf bij de boer koop, kopen we samen bij de boer. Dat is praktischer. Meer is het niet.' Ze legt uit dat iedereen zijn talenten en tijd beschikbaar stelt en niemand een vergoeding ontvangt. De opslag op de inkoopprijs wordt gebruikt om kosten en het risico van onverkochte groente te dekken. Wat overblijft wordt geïnvesteerd in materiaal, zoals een weegschaal. Elk lid helpt eens in de zes weken mee met het klaarmaken van de bestellingen. Barbara: 'Je moet het met elkaar doen, anders kan het niet'.

Underground
Barbara (48, Middelbare Hotelschool, 'veel met eten bezig') begon wel alleen. Een jaar geleden las ze in de krant over de jonge boer Krispijn van den Dries uit de Noordoostpolder, die uit protest tegen de verkoop van buitenlandse aardappelen zijn eigen biologische aardappelen op de Dam kieperde. In februari had hij ze al gezien in de winkels: de eerste importaardappelen uit Afrika. Terwijl de koelschuren in Nederland nog niet leeg waren. De supermarkten promoten nu eenmaal liever nieuwe aardappelen, dat klinkt beter hoewel de smaak niet eens beter is. De prijs voor zijn eigen aardappelen was al gezakt tot ver onder de kostprijs. Dan kon hij ze net zo goed weggeven. Beter dan weggooien. Power to the Pieper! De actie genereerde veel publiciteit. En zo kwam Barbara Bolt hem op het spoor.

Ze belde hem op en zei dat zij wel aardappelen van hem wilde kopen. Aanvankelijk ging ze ze halen, maar toen er meer belangstelling in Bussum bleek, kwam Krispijn ze brengen. Zo ontstond de Groenteclub vanzelf. Barbara: 'Ik eet zelf graag biologisch, maar mijn inkomen daalde en ik wilde goede producten ook beschikbaar maken voor mensen met een kleine portemonnee. Ik heb vrienden die bewust willen leven, maar dat gewoon niet kunnen betalen. Zo kan het wel!'
Inmiddels zijn zeventig mensen lid van de Groenteclub en is er een wachtlijst, een beetje tot haar eigen verbazing. 'Je kunt hier voordelig goede groente en fruit kopen. Maar mensen zeggen ook: oh, lekker, ik zit weer echt met mijn handen aan de groente. Heb je zelf gemerkt hoe dat voelt, echt vers? De voedselschandalen helpen mee. Nu weet je waar het vandaan komt, dat geeft een veiliger gevoel.' Ze kijkt de garagebox rond en glimlacht: 'Het is ook een beetje underground. Al die regeltjes en onduidelijke structuren, we zijn er wel klaar mee. Dit is iets positiefs.'

Leuk, een paarse wortel!
De Groenteclub was een van de eerste voedselcollectiefklanten van Krispijn van den Dries (29). Of eigenlijk van de groep boeren uit de Noordoostpolder die hun krachten hebben gebundeld in BioRomeo. Want, daar is Krispijn intussen wel achter, als je de consument wilt bedienen moet je keus bieden. En smaak en kleur. Samen kunnen de boeren zo'n vijftig verschillende groenten en fruit leveren, rechtstreeks aan de consument. Vijf kleuren peen bijvoorbeeld en zestien aardappelrassen.
Zijn opa begon het akkerbouwbedrijf, na de oorlog, in de jaren dat de mensen honger hadden. Er moest voedsel verbouwd worden, snel en veel en op de klei van de polder verschenen onafzienbare akkers. 'Het contact met de consument raakte uit het zicht', zegt Krispijn aan een grote tafel in de schaftkeuken op het erf. Hij wil dat terughalen. Sinds hij zelf met zijn vader in de zaak zit, wil hij rechtstreekser zakendoen. Om 'onnodige' prijsverhogende schakels in de tussenhandel te omzeilen, maar ook om beter in te spelen op de vraag. 'De handelaar zegt alleen iets als er iets mis is. De consumenten zeggen: leuk, een paarse wortel! En als ze raapstelen willen, maar die zijn er nog niet, kan ik voorstellen ook eens paars mosterdblad te proberen.' Krispijn noemt dat: leveren via 'transparante systemen'. Een vijfde van zijn omzet loopt al via voedselcollectieven, initiatieven als Nature&More en bedrijven als De Lindenhoff. 'Het is meer gedoe, maar het loont', verzekert hij. 'Deze bedrijfsvoering levert ons al met al meer op dan de bulk. En de consument betaalt minder voor biologische groente en fruit.'

Eerlijke prijs
Voedselcollectieven ontstaan in steeds meer Nederlandse steden: Den Haag, Groningen, Amsterdam, Amersfoort, Tilburg, Roosendaal. In Amsterdam begon dit voorjaar Foodcoop, met elke twee weken een ophaaldag. 'Door het ontbreken van de tussenhandel krijgen producenten een eerlijke prijs voor hun producten en tegelijkertijd zorgen we ervoor dat ook huishoudens met een kleine portemonnee naar hun eigen waarden kunnen leven.' In Boxtel worden voorbereidingen getroffen voor een 'professionele organisatie in coöperatievorm' om de verkoop van regionale producten te stimuleren. Lekker uit eigen regio, met ook hier zo min mogelijk tussenhandel. De Koninklijke Nederlandse Heide Maatschappij (KNHM) helpt in Boxtel met procesbegeleiding. De coöperatieve verenigingsvorm waarvoor veel voedselinitiatieven kiezen sluit aan bij deze tijd, beaamt KNHM-directeur Frank van Bussel. 'We zijn ons geloof in de grote bedrijven en instituties een beetje kwijtgeraakt, er heerst wantrouwen en we zoeken steun bij elkaar, in kleinere verbanden zodat we grip houden en de regie kunnen voeren.'

Duimdikke exemplaren
In Bussum-Zuid heeft Donata Leeflang zich buiten aan een tafeltje geïnstalleerd met bestellijsten en rekenmachine. Het is gelukkig droog gebleven en over het halfverharde pad scheuren een paar kinderen op hun fietsje. De moeders monsteren de inhoud van hun groentedoos. 'Dit zijn wel héél dikke asperges', mompelt een jonge vrouw terwijl ze de meer dan duimdikke exemplaren bekijkt. Een ander roept opgetogen hoe goedkoop de witlof wel niet is. Bij Donata rekent ze 1,11 euro voor een pond af. Evenveel biologische witlof bij biologische winkelketen Marqt kost 2,79 euro, niet-biologische witlof bij Albert Heijn doet 0,99 euro. Een kilo glanzende rode paprika’s, strak in het vel, zijn een derde goedkoper dan in de gangbare biologische winkel, trostomaat idem dito. Het loont om een bestelling te plaatsen bij de Groenteclub.

Je moet de spullen wel op een doordeweekse dag zelf ophalen, aan thuisbezorgen doet het collectief niet. Voor drukke tweeverdieners is het dus geen optie. De vrouwen zijn op deze woensdagmiddag ver in de meerderheid, maar verder is het ledenbestand zo te zien divers. Van 'alternatief' tot doorsnee, van hip tot behoudend. Inmiddels is ook Melisse er weer. Ze hielp 's ochtends bij het wegen maar moest naar huis om haar jongste kind te voeden. Als full time moeder besteedt ze veel tijd aan het kopen en bereiden van voedsel, legde ze uit. 'Ik vind het belangrijk dat mijn kinderen smaken leren waarderen.' Barbara overziet de tevreden klanten stralend. 'Met de Groenteclub heb je groente weer bijzonder gemaakt', had een vriend die bij een grote supermarktketen werkt tegen haar gezegd. Dat had ze als een groot compliment ervaren.

Gepubliceerd in De Volkskrant, 30 juli 2013
spacer